Gjuha shqipe, krenaria me e madhe kombetare

Gjuha shqipe, trashëgimtarja më e madhe e origjinës të lashtë, plot sukses edhe sot.

Opinion

Besi Bekteshi

Megjithse kanë ndërhyrë ashpër në gjuhë, megjithse kanë ndikuar si gjuhët nga lindja dhe perëndimi, sërish shqipja është një nga modelet referuese më të forta të qytetërimit europian. Po, dhe të dy dialektet, por sidomos “old albanian” i veriut, që bëjnë sëbashku vazhdimësinë ilire.

Rrjetet sociale sot po bëjnë punën e tyre në lavdinë e kësaj gjuhe të lashtë dhe që shpjegon edhe gjuhët e tjera, duke filluar edhe me  greqishten e vjetër, por edhe anglishten e re. Rastësisht edhe pse dihej si emër dhe model,  lexova edhe projektin nga fondi austriak i FWF,  i cili bën fjalë në ndikimin e madh që shqipja e vjetër ka luajtur mbi gjuhët e ballkanit. Tashmë akoma më shumë në mënyrë shkencore, po rimerret inisiativa e të lartëve Hahn dhe Jokl,  si albanologë të shquar dhe të jashtëzakonshëm. E kjo na bën nder. Sot është Dr. Stefan Schumacher i Universitetit të Vienës dhe Institutit Gjuhësor? Po janë “Studimet Indoeuropaine” që vazhdojnë në këtë ritëm. Një nga gjërat e mrekullueshme të kësaj paraqitjeje,  ishte edhe një faqe libri në italishten e vjetër të shekullit 16-të dhe në krah të saj shqipen e shkruar në shkronja latine për “krijimin e Adamit dhe Evës”. Në  një shqipe të përkryer shkruhet ...ligierata...VI ...SI E CRIIOI..etj etj....

Në fakt është një tekst në italisht dhe shqip i këtij shekulli, që bën edhe diferencën e qartë gjuhësore. Tashmë po tentohet të gjindet ajo që quhet “sprachbund” ose origjina e përbashkët dhe nga kanë rrjedhur disa gjuhë. E shqipja është ajo që lind gjuhë, ose shpjegon më mirë të tjerat gjuhë. Dr. Stefan Schumacher dhe kolegu i tij  Dr. Joachim Matzinger, po i bëjnë në fillim një analizë të hollësishme “shqipes së vjetër”, dhe normalisht që kjo gjë deri tani është shumë e dobët në krahësim me shqipen e re. Në fazën e dytë,  ka ballafaqim të rezultateve  me sistemet verbale të gjuhëve të tjera ballkanike për tu stabilizuar ngjashmëritë. Deri tani nga Shcumacher, shqipja e vjetër përmbante një sasi të madhe nivelesh modaliteti, që kanë lejuar shprehjen e një pozicioni të veçantë. Në “shprehjen ballkanike” shqipja ka luajtur një rol të dorës së parë dhe sidomos në rumanishte, bullgarishten, maqedonishten dhe ka qënë karakteristike që në kohët antike.

Database në literaturë është kryesisht e shekullit 16-18 dhe ka mbi 1500 faqe tekst dhe çdo faqe kërkon ekstremisht kujdes. Deri tani për këtë materail është bërë shumë pak kërkim dhe hulumtim dhe kjo është edhe esenca e të resë në këtë zhvillim. Ka të bëjë me pothuaj literaturë religjoze katolike e cila në kohë të diktaturës nuk u shfrytëzua si duhet. Kanë munguar edhe lekët thonë studiuesit .....por kohën mbas komunizmit dhe kështu arsyetojnë ose jutifikojnë ato edhe interssin akoma të vakët të albanologëve dhe gjuhëtarëve tanë në këtë drejtim. E vërteta është se është disi trashëgimi austriake kjo gjë në studim të trashëgimisë shqipe dhe gjuhës në veçanti. Për këtë po i bëhet nder edhe prof austriak Norbert Jokl.
Pastaj në përgjithësi jepen edhe disa shpjegime mbi shqipen e cila në fakt ....shpjegon edhe të tjerat përfshi edhe anglishten.

Në shumë “arsyetime dhe studime” por edhe botime në rrjetet sociale dhe botimet në to, dalin dhe lidhjet e gjuhës shqipe me botën perendimore dhe afërsitë origjinare mbi to. Bie fjala fjala... përzë.... ose fot-catch ...në lidhje me pursue.....!! Po ashtu të pa arritshme dhe të vjetra kallzuesit si di,ha,pi,lë,loz,kap,hap,marr,fus,gjuj,leh,rrah,bëj....kam!! Ato shpjegojnë kudo, por askush nga gjuhët e tjera nuk  mund ti mbikalojë ato.

E për më tepër shpjegimi i anglishtes me leave-le, clear-çel, fresh-fresk, let-le të, know-njoh, see-shoh-sy-si, cotch-kap, ground –grij, call - quj-quaj etj etj. Akoma më shumë kur shkohet pastaj më thellë si te bios....mbij....to sprout ose forma primitive e “bi” dhe e gjallë në dialektet shqiptare. Në shumë e shumë raste edhe greqishtja e vjatër që te Zeusi dhe Zoti e shumë e shumë të tjera “shpërblehen me shqipen” dhe tashmë kjo gjë ka marrë famë.

Sit-et janë plot, studimet po ashtu, krenaria e gjuhës së vjetër shqipe sot është në lartësinë më të madhe ndërkombëtare, dhe mbase ky është momenti më i mirë jashtë Shqipërisë. Mbase gjuha është ajo që po na lartëson, dhe është vetëm ajo që edhe dikur, por edhe sot, na ruan nga shpërbërja dhe sulmet e atyre që nuk duan kombin dhe trashëgiminë tonë.

Është e jashtëzakonshme, por krejt e vërtetë.  Ka ndikuar dhe shumë.... kjo gjuhë, ka bërë që të faniten shumë, dhe jo vetëm diktatorë si Hitleri dhe Stalini, por akoma më shumë si rëndësi edhe Presidentë amerikanë dhe Kancelarë gjermanë, shkencëtarë dhe filozofë të mëdhenj të botës. Është modeli më i arrirë i joni dhe kultura më e madhe e jona që nuk është mbas askujt.

Pikërisht për këtë duhet të jemi krenarë. Po akoma më shumë është një Vienez tjetër si Maximilian Lambertz,  i njohur për punën e tij të filluar për greqishten e vjetër, por që përfundoi të ishte një shqiptaromadh dhe sidomos nga udhëtimet e tij në vitet 1913-14 në Shqipëri dhe Itali të jugut. Ai ishte një Anëtar i Akademisë të Shkencave të Vienës dhe për shumë kohë ishte i njohur në botë si studiozi më i madh i folklorit dhe mitologjisë shqiptare. Ka bërë tre volume në modelet e kurseve të gjuhës shqipe. Këtë punë e ka vazhduar deri në vitet 1959.  Ai ka vërtetuar me studimet e thella të tij se “shqipja është një pasardhëse e ilirishtes, por edhe shqiptarët janë trashëgimtarët e vërtetë të ilirëve. Por shprehja më e madhe e tij është....HISTORIA E VËRTETË E NJERZIMIT, DO TË SHKRUHET VETËM ATËHERE, KUR SHQIPTARËT DO TË JENË PJESË E SAJ.........