Përpjekjet për figurën e nëpunësit përpara 90-te vitesh

Zyrtari “taksaxhi” përpara,  dhe pas  90-të vitesh .

Dossier

Besi Bekteshi

Në jetën e shkurtë të shtetit shqiptar, është padyshim interesante të dihet se si është sjellë nëpunësi, polici, zyrtari dhe sidomos njerzit e shtetit që duhet të mblidhnin taksa. Jemi në fakt përpara 90-të vitesh, e pikërisht në vitin 1922, kur disa qarkore vërtetojnë se nëpunësit silleshin me njerzit në mënyrë abuzive, të jashtëligjëshme dhe përfituese.

Ankesat e mëdha të njerzve mbi mënyrën e sjelljes, dhe të veprimit zyrtar të disa nëpunësve të shtetit,  e kanë shqetësuar shumë qeverinë e asaj kohe.  Reagimi më i ashpër është ai i Ministrit të Brëndëshëm Ahmed Zogu,  i cili me datën 7/51922 shpërndan një qarkore ku thuhet: Nga ankimet që po bëhen, merret vesh se xhandarë, ushtarë, tagrambledhës dhe nëpunës të tjerë janë “tue hangër në kurriz të popullit pa pague gjësendi”. Ai vërteton se nëpunësit e tillë, po sillen shumë keq me popullin.

Pastaj qarkorja vazhdon se “ shteti shqiptar fuqinë e tij e merr për së drejti prej popullit dhe më shumë te pjesa punuese, prandaj çdo veprim që do të damtoj katundarin moralisht dhe materialisht, shifet si një delikt i pamohueshëm”.

Është krejt e qartë se abuzimi sidomos me taksidarët të shoqëruar nga xhandarë, që po silleshin keq me njerzit në përgjithësi, por sidomos në fshat, kishte bërë bujë.  Pastaj jepet porosia-urdhër që Prefektët dhe Nënprefektët, komandaët e gjandërmëve, të veprojnë duke ruajtur sigurinë dhe nderin e njerzve. Të behen hetime, dhe aktet të dërgohen në gjykatë thuhet në qarkore. Por duhet lajmëruar edhe Ministria e Brëndëshme menjëherë sipas po kësaj qarkoreje. Biles ai shton se kur bëhet ankim, nuk ka nevojë të “bëhet shkresë” por të kalohet menjëherë në proçes-verbal, dhe të kalohet në gjykatë. Pra urdhëri hiqte edhe mënyrën e mbetjes së problemit në “kalenda” dhe vonesat burrokratike, për të mbrojtur nëpunësit dhe oficerët e shtetit. Urdhërohen vartësit që të mblidhen kryepleqtë për të pyetur në përballje me ankesat e njerzve, kudo që ndodhin. Gjithashtu në qarkoren e datës 6/4.1922, Kryeministri Xhafer Ypi, e thekson këtë problem dhe thotë: Një pjesë e nëpunësve janë tue u sjellë shumë ligsht  e ashpër me popullin. Kjo shkakton ftohtësinë e gjithsecillit ndaj qeverisë kombëtare. Jepet porosia për sjelljen njerzore ndaj popullit, dhe të ndëshkohen fajtorët, dhe kjo shkresë është përpara shkresës së Ministrit të Brëndëshëm.  Nga kjo kohë e deri në daljen e urdhërit të MB-së, nga A. Zogu janë vërtetuar sërish shkelje të mëdha sidomos të taksidarëve që po thyenin jo vetëm etikën, por po silleshin si “grabitës” dhe shkelës së ligjit në mënyrë të dukshme. Por edhe Ministri i Arsimit Rexhep Mitrovica, me shkresën e datës 31/5/1922 sqaron se janë vendosur edhe Inspektorët e Arsimit të kontrollojnë nëpunësit civilë në përkrahje të xhandarmëve dhe kontroll të tyre “ që të mos bëjnë shpërdorime tue mos marrë nëpër këmbë popullin e katundeve”. Për më tepër shtohet se “janë tue vjedhë, tue hangër rryshfet, tue u sjellë ashpërsisht, me nji fjalë qi punojnë kundra ligjeve dhe njerzisë”! Shihet e qartë gjithashtu se raporti ti dërgohet drejtpërsëdrejti Ministrisë së Brëndëshme.

Pra, ju kërkohet inspektorëve të arsimit të cilët me sa duket ishin njerzit më të shkolluar dhe më të rregullt me ligjin, të bënin dhe kontrollin e nëpunësit civil, sepse ishte parë qartë dhe mirë abuzimi në sjelljen dhe zbatimin e ligjit, përpara njerzve.

Kjo shkresë vjen mbas vëndimit të qeverisë dhe në zbatim të Ministrisë së Brëndëshme  që A. Zogu bën në shkresën e datës 23/5/1922, e që kërkon ndihmën e “Inspektorëve të Arsimit” të cilët mund të kontrollonin edhe oficerët dhe komandantët e gjendarmëve. Ato duhet të kontrolloheshin në se merrnin rryshfet, dhe silleshin ashpër me njerzit.

Problemi kishte shkuar keq, dhe tashmë qeveria po merrte masat për të vënë kontrollin mbi sidomos njerzit me pushtet, dhe biles edhe ato të forcës së armatosur policore ose xhandarëve.

Kjo ishte situata, dhe kjo situatë del nga fletoret dhe qarkoret e shtetit. Me të vërtetë që letrat janë jo shumë të “kopsituara” në shkrimin e tyre burrokratik, si bie fjala sot. Por ato janë shumë të sinqerta, shumë të drejtpërdrejta, dhe nuk ka dyshim që shikohet se parësore është “mbrojtja e shtetit dhe figurës së shtetarit” përballë njerzve.  Nuk ka asnjë mënyrë tjetër në atë kohë të vështirë, kur shteti nuk ishte as ligje të stabilizuara dhe kur trashëgimia ishte tepër “dallkauke” dhe orientale, sidomos në mënyrën për të qënë një “zot” i njerzve kur ke veshje shtetërore dhe të nëpunësisë së shtetit.

A ngjan me sot?

Normalisht nuk duhet të ngjajë, sepse ligjet dhe format sëpaku janë krejt ndryshe. Por mentaliteti është shumë i ngjashëm me atë kohë. Patjetër që transparenca është më e madhe, por edhe metodat janë më të stërholluara. Abuzimi nuk është vërtetësisht një provë force, por forca e abuzimit, ka mbetur pothuaj ajo.

Sidomos në ato sektorë ku vilen taskat, ku bëhet puna e financës dhe rregullit fiskal ligjor. Normalisht që edhe sot pikërisht këtu ka problem.

Qarkoret e vitit 1922, ose të përpara 90-të viteve, janë shumë të sinqerta, shumë të përkujdesura për raportin që duhet të kishte shteti me shtetasit e tij. Po, edhe me raportin që duhet të kishin nëpunësit dhe administrata, por sidomos taksidarët dhe oficerët apo policë – gjendarmët, me njerzit. Këto letra, tregojnë se serioziteti dhe preokupacioni ishin të lartë. Padyshim që 90-të vite janë pak. Janë pak, për ato që ecin shpejt në qytetërim, por janë shumë, për ato që thonë....kemi ecur shpejt në qytetërim.