Femra e pare shkencetare, aspak e nderuar si duhet ne shoqerine tone maskiliste dhe te pa emancipuar

Mungesa e respektit ndaj grave të Shqipërisë dhe shkencëtarja e parë shqiptare

Nga Besi BEKTESHI 

Në kohën kur së paku në derën e ndërkombëtarëve bisedohet për pjesëmarrjen e femrës në jetën politike, në kohën kur duan në mënyrë banale të barazojnë rolin e burrave me gratë, në kohën kur alarmi politik i presionon shumë femrat në jetën e tyre të kujdesit familjar, një studioze e re si Daniela Vathi në Itali, bën një shkrim të pasionuar për shkencëtaren e parë shqiptare Sabiha Kasimati. Padyshim një shkrim të mirë dhe të plotë, por dhe të bukur ka bërë edhe Uran Asllani dhe unë duhet ti falenderoj të dy, por duke qenë se nën drejtimin e saj të lëndës së biologjisë në Institutin “Nëna Mbretëreshë” është edukuar edhe nëna ime, dua të bashkoj modelin aspak normal të sotëm për femrën në politikë, me shkencëtaren e parë shqiptare të pushkatuar nga regjimi i stalinistit Enver Hoxha. Fjalët e fundit të Kasimatit përpara sigurimit dhe gjyqeve të tij në kohën e “bombës së ambasadës sovjetike” kanë qenë këto: Kam qenë dhe jam kundër këtij pushteti, sepse nuk pajtohet me ideologjinë time. Unë nuk kam qenë asnjëherë e mendimit që me akt revolucionar të merrej pushteti e të arrihej në socializëm. Unë jam biologe dhe si e tillë, unë jam evolucioniste. Evolucioni është në natyrën e gjërave. Me dhunë, nuk shkohet as në socializëm, as edhe në demokraci, me dhunën shkohet në shkatërrim. Unë vetë nuk kam kryer ndonjë atentat dhe as kam marrë pjesë nës ndonjë mbledhje kur është marrë vendimi për akt terrorist”. Këto fjalë nuk i ka thënë kaq qartë dhe kaq hapur, pothuaj asnjë burrë i Shqipërisë, përpara kriminelit Enver Hoxha. Asnjë, me kaq forcë dhe kaq vërtetësi.

Kasimati kishte edukim shkencor fantastik në biologjinë e saj. Ajo, në rradhë të parë ishte shkencëtare e studiozja e re Vathi, e vendos atë në rradhë me Montalçinin, Agnesin, Montessorin, Hack, Curien, Meitenerins, por e lidh në mënyrë të shkëlqyer fatin e saj të trishtë shkencor, me Rosalind Franklin, të cilës ju mohua padrejtësisht edhe si grua gjetja e madhe e “dopio elikës se ADN-së” si çmim nobel. Ky fat thotë Vathi, ju rezervua Kasimatit. Për më tepër se ka qenë edhe kolege, shoqe klase e Enver Hoxhës në Liceun e Korçës. Po, dakord, por nuk i është bërë aspak nderi i duhur gruas së parë shkencëtare në Shqipëri dhe studimit të saj të madh “Peshqit e Shqipërisë”, i cili u pronësua nga rusët dhe dy shqiptarë mbas tij. Zoti Asllani, bën të qartë se puna e Kasimatit ka qenë voluminoze mbi dhjetëvjeçare, ka plotësuar mijra skeda, koleksione mostrash, duke parë liqenjtë e Shqipërisë që nga Butrinti dhe deri te Prespa, Lura, deti Adriatik dhe Jonian. Ka bërë mijra foto dhe përshkrime shkencëtarja e madhe, që prodhoi monografinë madhështore voluminoze pikërisht “Peshqit e Shqipërisë”. Klika e Enver Hoxhës, ose njeriut burrë, më mirë thjesht mashkull shqiptar, i pazoti të mbaronte një universitet, të bënte shkollim të lartë, por i zoti për të vrarë, mbasi e sakrifikon kot fare Kasimatin ose shoqen e klasës, e vjedh edhe shkencërisht. Mbasi e masakron në dru nga sigurimi, dhe e hedh në një gropë të përbashkët me burra, të vetmen femër të pushkatuar për ambasadën ruse, u fal rusëve edhe punën e saj voluminoze. Po, rusit Anatolij Poljakov. Këtë gjë, vetëm kriminelë, inatçorë pa limite mund ta bëjnë.

E këtu dua të ndalem. E pra, duhej respektuar një femër e tillë në mënyrë të posaçme. E dyta duhej rivendikuar vepra dhe dhënë merita Kasimatit nga demokracia shqiptare. E treta, duhej vendosur emri jo i vogël si profil, por në institucione shkence. E katërta, duhej lartësuar si emër dhe shtatore në kategorinë e njerëzve të lartë të kombit. E pesta, duhej imituar si ndërgjegje qytetare dhe grua perëndimore, e lirë dhe pa paragjykime, por edhe e fortë dhe me bindje të qarta në të thënën e saj. Ky është edhe momenti për shkrimin tim.

Për të tilla femra, kemi shumë nevojë në këtë vend. Femra që kanë parime, që nuk tërhiqen edhe përpara burrave, si kundër nuk u tërhoq përpara Enverit shkencëtarja Sabiha Kasimati. Një femër e tillë, duhej bërë një legjendë ose mit, edhe pse sot kanë tendencën e çmitizimeve. Dakord, por kemi nevojë për figura që arrihen në ndjekje nga ato që nuk mund të jenë sistem paragoni. Vërtetë, sepse ne kemi Nënë Terezën si shqiptaren më të madhe, por ajo është një model botëror tepër i madh që na rrëzon kapelën kur çojmë kokën për ta parë, kurse Kasimati është gruaja shkencëtare, studioze, e emancipuar dhe moderne, që ka vështirësi për të dalë mbi ujë sot. Ka vështirësi të ngrihet mbi mashkullitetin ideologjik dhe pronor sot për gjithçka në Shqipëri. Nuk është e vërtetë se duhet dalë në parimin e vetëm dhe aspak koherent të “femrës së butë dhe zemër dhimbsur”, kjo duhet nënkuptuar, por është e rëndësishme të dilet me femrën e emancipuar, që bën të lëvizë përpara edhe shoqëria shqiptare, jo e mirë afruar si mentalitet me Europën. E diçka dihet qartë, “sa më afër edukimit europian të jetë gruaja, aq më afër realisht europës jemi ne”. E kundërta është e kuptueshme. Ajo është baza e edukimit të fëmijëve akoma në Shqipëri. Ne kemi nevojë për femrën e lirë dhe të emancipuar si Kasimati. Atë e vrau Enveri, sepse nuk ja duronte dot lirinë ideore dhe shkencore, biles as bukurinë natyrore. Ne, pa e kuptuar vrasim sot shumë e shumë shpirtra femrash të emancipuara, të cilat mbeten pas në dukje, mbas të llastuarave dhe të bukur-veshurave, shpeshherë me të vetme dhunti për të llapazanëruar. Kjo nuk është gjë e mirë. Mbase brezat e sotëm do të kuptojnë se sa rol të madh ka femra e emancipuar dhe rrezatuese e qytetërimi në Shqipëri. Po, dhe unë mendoj se vetëm brezat e mëvonshëm, sidomos ato mbas brezit tim, do të arrijnë të jetojnë me këtë koncept.