Dalin për publikun, tekstet e shumta të mbledhësit të madh shkodran të folklorit

Kasem Taipi, ose mbledhësi legjendë i folklorit i pa respektuar në kohë!

Dalin për publikun, tekstet e shumta të mbledhësit të madh shkodran të folklorit

Koment

Besi Bekteshi

 Një nga dosjet më të plota dhe me shumë rëndësi në arkivin e Muzeut të Shkodrës, është dosja e mbledhësit më të madh të folklorit në Shqipëri, njeriut autodidakt, por shumë të veçantë që qyteti i Shkodrës ka nxjerrë për të plotësuar edhe kolanën e tij të famshme të prodhuesve dhe mbledhësve të artit popullor Në fakt janë mijra e mijra vargje, mijra emra dhe mijra elementë të historisë, që me anën e punës së jashtëzakonshme të Kasem Taipit, tashmë janë pjesë e trashëgimisë të madhe jo vetëm shkodrane si më i madhja në Shqipëri, për nga prodhimi, por dhe asaj shqiptare. Dosja e tillë në Arkiv është e plotësuar mirë dhe qartë, por aktiviteti i tij është pa dyshim jo kaq i mirë i respektuar si duhet, dhe sa duhet, në konceptin e kontributit të jashtëzakonshëm që ka lënë me biografinë e tij dhe prodhimin e punës së madhe mbledhëse të folklorit. Mund të përmënd se në Shkodër ka një rrugë me emrin e tij, dhe kjo i bën nder Këshillit Bashkiak të qytetit, por kulturalisht dhe moralisht, e gjithë kjo pune gjigande e një njeriu për më tepër patriot, nuk është vënë në vëndin e duhur. Janë shumë e shumë këngë të folklorit shqiptar dhe atij verior e për më tepër shkodran, ulqinak dhe më gjërë, të cilat bazën e tyre origjinale e kanë nga “gjetja dhe impronta” e Kasem Taipit. Një pjesë e madhe e këngëve të cilat kanë shkuar në lartësinë e madhe gjatë viteve të diktaturës dhe kjo duhet përmëndur, kanë diturinë e saktë të Taipit, dhe në shumë raste, është ndryshuar origjinali, por në fakt mjeshtri i madh tashmë e ka lënë të saktë, duke bërë dhe dallimin e rastit. Janë shumë perla vargëzuese dhe muzikore të popullit që origjinën e tekstit të ardhur në kohë e kanë pikërisht te Kasem Taipi. Është një punim i mirë i Selami Tabakut dhe Xhyher Canit, që më herët në vitet 1990-të,  i bën një sqarim të mirë dhe të bukur veprës dhe jetës së tij, dhe padyshim kjo është dhe baza e vetme studimore e mbledhësit të madh dhe më të rëndësishëm të folklorit në Shqipërinë e veriut. Padyshim ai nuk është një krijues, dhe këtu nuk ka pse të bëhet diversion, por është arkivuesi i madh dhe i drejtë i teksteve dhe folklorit, por pa e ndryshuar atë, pa e luajtur nga origjinali, është padyshim më i madhi. Ai ka lindur në vitin 1893 dhe vdiq në vitin 1935-së, por aktiviteti patriotik në frymën e lidhjes së Prizrenit, pavarësisë dhe vazhdimësisë patriotike në vitet 1920-të janë të mëdha. Ka lënë shumë dorëshkrime shqip dhe të këngëve popullore, dhe janë shumë prej tyre në Institutin e Kulturës Popullore të arkivuara dikur, dhe pjesa e plotë e tyre është në formë të kopjeve në arkivin e Shkodrës në Muzeun Historik, pikërisht në dosjen e tij. Botimin e tyre ai e ka filluar si mbledhje në vitin 1915-të, dhe e sqaron këtë në botimin e “Zana Popullore” dhe ai kujdeset aty për gjuhën dhe këngët e popullit. Në fakt, ai është një vazhdues origjinal i të madhit Zef Jubani  që në vitin 1871 ka botuar në Trieste “Përmbledhje këngësh popullore dhe rapsodi poemash shqiptare” dhe padyshim  në këtë rrafsh janë dhe Th. Mitko dhe S. Dine. Në fakt ajo që dihet është se Kasem Taipi mblodhi të sakta dhe të plota si drejtshkrim dhe vërtetësi 22.000 vargje, dhe në këtë pikë ai është i pa konkurueshëm. Shetijet e tij në trevat shqiptare janë një legjendë pune e pa lodhur, sepse ndryshe nuk mund të mblidheshin me kaq dashuri dhe pasion të tilla visare dhe pasuri të mëdha folklorike. Edhe në arkiv, ndarja e këngëve është sipas metodës së librave të Kasem Taipit. Pra janë këngët e trimërisë, ose epika shqiptare dhe historia e vërtetë në këngë. Është pikërisht botimi i vitit 1933, apo “Zana Popullore” që ka këtë drejtim. Në fakt, aty janë epikat e mëdha të luftës që kanë ardhur edhe sot si Oso Koka, Mic Sokoli, Zef Jakini dhe Mustaf Brozi, Shtatë Shaljanët etj etj.  Bie fjala ndër sundimtarët më i thekshmi në këngë është Kara Mahmud Pasha, dhe luftrat e tij. Por del mirë dhe qartë dhe Hamz Kazazi, si një luftëtar kundër reformës së tanzimatit. Këngë për Dasho Shkrelin, Mustën dhe Halilin, ka këngë për Ali Pashën e Janinës dhe shumë e shumë këngë të tjera. Po, Kasem Taipi ka mbledhur dhe këngën për Dora D’istrian, dhe motivet që i bëjnë jehonë të madhit Pashko Vasa. Pastaj ndarja e dytë dhe si libër ka dy ndarje nga ana e tij, që janë “këngë dashurie” dhe “valle dhe argetime”, kurse vëllimi i tretë, ka këngët e ahengut dhe përrallat e “Osos së fallxhores” të cilat janë perla të vërteta folklorike akoma pa respektin e duhur në Shkodër dhe Shqipëri.

Problemi është se ky folklor, dhe këto këngë të jashtëzakonshme, tashmë në ditët e sotme të një shfrenimi letrar dhe muzikor, pa bazement letrar dhe artistik, por dhe brëndi të ADN-së tonë kombëtare, i duhet vënë respekti i duhur.

Kasem Taipi është një siguri e madhe letrare dhe artistike, dhe mendoj se është dhe momenti, që këtë siguri duhet ta shfrytëzojmë për të risjellë anën e pastër folklorike dhe letrare në pidestal. Padyshim që një aktivitet, një sesion letrar dhe folklorik për tekstet dhe pastaj pse jo dhe për muzikën, duhet organizuar për ti bërë të mundur dhe pjesës së re të studiuesve dhe pse jo rinisë, për seriozitetin e kësaj vepre dhe këtyre teksteve. Shkodra në fakt, duhet të promovojë kthimin në identitet dhe trashëgiminë kulturore të saj, sepse aty ruhen dhe vlerat e shumta shqiptare, duke qënë se ka “ekzistuar tregu më i madh folklorik dhe letrar në trevat shqiptare”. E vërtete është se Shkodra, ka bërë shumë në këtë drejtim, por është treguar paksa selektive, dhe pikërisht kjo nuk i vlen më qytetit të mrekullueshëm tradicional dhe të pasur me folklor. Një çmim për tekstin popullor dhe gurrën popullore, dhe një organizim i tillë është i detyrueshëm në Shkodër dhe pse jo më gjërë se sa kaq. 

Gjithsesi, tashmë arkivi i Muzeut të Shkodrës, ka në dispozicion për studiuesit dhe publikun, tekstet dhe kjo bëhet për “arkivat e hapura” dhe kohës së sotme të teknologjisë së informacionit ku përmbajtja i tyre do të jetë pak më vonë, dhe një veprim online për të gjithë. Padyshim që Kasam Taipi kërkon dhe një nderim akoma më shumë si vlersim i një brezi të tanishëm për mbledhësin e jashtëzakonshëm shkodran. Një medalje dhe një titull i lartë, është pa asnjë kapërcim në kërkesa, i domosdoshëm.