Britaniket dhe njohja ne Lidhjen e Kombeve

Lordi Robert Cecil dhe britanikët, në futjen e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve.

Koment

Besi Bekteshi

Në këtë 100 vjetor të Pavarësisë së Shqipërisë, është e domosdoshme ti jepet nderi i duhur edhe njerzve që kanë bërë të mundur futjen e Shqipërisë në vitin 1920 në “Lidhjen e Kombeve”. Një pranim i tillë, një veprim kaq i domosdoshëm i dha fund edhe shumë tentativa të reja për aneksime dhe sajim teritoresh në dëm të shqiptarëve, dhe pikërisht teritorit tashmë të njohur si i tillë. Ishte një moment i jashtëzakonshëm, por në fakt përveç presidentit Willson i cili në fakt denoncoi interesa aneksimi tresh dhe veprimi në hije dhe të njëanshëm, ishin Britanikët si gjithmonë që lobonin fort tashmë për pikërisht atë gjë që i duhej Shqipërisë mbas Kongresit të Lushnjes dhe formimit të qeverisë së parë normale shqiptare. Kishin kaluar 8-të vite lufte dhe pushtimesh, por dhe mos qeverisjeje që nga 28 Nëntori i vitit 1912 dhe ku ishte shpallur zyrtarisht dhe definitivisht Pavarësisa e Shqipërisë. Dakort, por nuk kishte shtet dhe nuk kishte njohje ndërkombëtare, dhe kjo nuk mund të ishte e lejueshme dhe e pranueshme më për shqiptarët dhe miqtë e tyre. Nuk ka dyshim se momentet e tilla të mëdha i qartëson  shqiptaromadhi Herbert, dhe padyshim në prazantimin e tij të sotëm edhe Robert Elsie, por edhe Herman Bernstein ambasadori amerikan në Shqipëri 1930-33. Italianët kishin Vlorën e pushtuar dhe Shkodra rrezikonte serish në veri, por në përgjithësi vëndi ishte në rrezik dhe vetëm diplomacia e madhe dhe e fortë e njerzve me kopetencë të jashtëzakonshme, me kredenciale të larta në kancelaritë e botës mund të luanin në favor të vëndit dhe patjetër janë individë që e kanë bërë këtë me forcë dhe me dinjitet për atë pjesë që kanë mundur të arrijnë.

Në gjuhën e sotme lord Cecil, mund të quhet një “reporter” pranë komisionit në Lidhjen e Kombëve, por ai në fakt ishte një model lobingu i fuqishëm për Shqipërinë dhe kjo vërtetohet edhe nga njerzit që punonin intesivisht për pikërisht këtë pjesë të madhe të historisë së shtetit shqiptar. Ai shte shefi i Nënkomisionit dhe këtu qëndron edhe e gjithë historia e futjes së Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve. Cecil ishte viskont i Chelwood që ka lindur në Londër në 14 shtator të vitit 1864 dhe ka vdekur në 24 nëntor të vitit 1958.  Ai ka marrë çmimin Nobel për Paqe në vitin 1937-të dhe njihet si një nga njerzit më me autoritet në këtë drejtim të botë.

Një nga momentet e mëdha ishte kur mbas largimit të përfaqësuesve të Greqisë dhe Jugosllavisë nga audienca në nënkomision është futur përfaqësia e Shqipërisë me në krye Nolin.   Aty u paraqit një ekspoze njohëse dhe mbi idenë e ndërtimit të shetit shqiptar, që në fakt rezultoi mjaft e mirë. Një nga kyresoret ishte dhe objektivi i një Kushtetute Shqiptare.

Në raportin e tij lordi Cecil e konsideronte “piktoreske” fjalën e përfaqësuesit serb Spalajkovic mbi Shqipërinë i cili e konsideroi vëndin e shqiptarëve si një “ një shtet të zhdukur nga lufta” dhe modeli dhe elukuenca e një lordi bënë  edhe ndryshimin.  Ai iu kundërvu me pasion qëndrimeve të disa anëtarëve të Komisionit të Pranimeve, të cilët ngritën si argumenta kundër pranimit të Shqipërisë, gjendjen delikate në të cilën ndodhej vendi, pikërisht mospërcaktimin ende nga Fuqitë ndërluftuese të statusit të tij, duke paralajmëruar madje se marrja e një vendimi të menjëhershëm nga ana e Asamblesë, rrezikonte të shkonte ndesh me vullnetin e Fuqive; se nuk ishte e mundur të pranohej një shtet i panjohur de jure, me kufij të papërcaktuar e me disa pjesë të territorit të pushtuara nga Fuqitë e huaja.....

Lordi Cecli ju tregoi të gjithëve se “Shqipëria nuk e kishte humbur asnjë herë pozitën e saj si shtet” dhe në fakt u bë mbrojtësi më i madh edhe në kundërshtim të disa përfaqësuesve të tjerë në komisionin e pestë. Në një shkrim të studiueses Margarita Gega dhe nga disa të dhëna të qarta del se Lordi Cesil, foli për forcën dhe natyrën e zjarrtë të patriotizmit të shqiptarëve dhe theksoi se ndjenja kombëtare në Shqipëri ishte po aq e gjallë sa në Francë, në Zvicër apo në çfarëdo vendi tjetër, se shqiptarët dëshëronin aq shumë dhe kishin dashur gjithmonë të kishin një ekzistencë kombëtare dhe për t'a fituar atë kishin luftuar kaq e kaq herë. Në emër të parimit të kombësisë dhe të lirisë kombëtare, ai i bëri thirrje Asamblesë të zbatonte drejtësinë dhe të drejtën për popullin shqiptar.

Në fund mbas fjalimit të jashtëzakonshëm të Lordit Cecil, oratorët që morën fjalën u bashkuan me propozimin e tij dhe i dhanë votën pranimit të kërkesës Shqipërisë, duke shprehur edhe dëshirën që Shqipëria të ishte një element paqeje dhe stabiliteti në Gadishullin Ballkanik. Kështu, kërkesa për anëtarësim e Shqipërisë u pranua me 35 vota, pa asnjë kundërshtim.

Kjo ishte një nga fitoret më të madhe të kombit dhe shtetit shqiptar, për të cilën duhet të vijë në vitin 1920 edhe “100 Vjetori i Pranimit të Shqipërisë në Lidhjen e  Kombeve” eveniment fantastik që në fund të fundit,  e bëri me letra të rregullta në botë shtetin e shqiptarëve, aq shumë i luftuar dhe u gjakosur deri atëhere.

Gjithsesi nga britanikët ishin bashkëpunëtorë dhe ato që në fakt lobuan dhe inkurajuan politikanët në botë dhe që fillojnë me Aubrey Herbert si kreu i tyre në komitetitn e posaçëm, pastaj Lamington, Harry Barnes, John Clifford, C.W Cunnington, M.E Durham, Walter Guinnes, Samuel Hoare, Cuthber James, Evan MacRury, Henry W. Nevinson, W. Ormsby-Gore, Geroge Paget, Jc Paget, Geroge F. Phillips, Robert H. Whitehead etj.

Të bie në sy se aty nuk është vetëm Herbert si shqipfolësi i qartë dhe proshqiptari i madh  dhe mik i Isa Boletinit, por edhe e madhja Durham, dhe patjetër edhe majori Paget që të gjithë si njerëz që njohin sidomos Shkodrën, patriotizmin e shqiptarëve dhe malësitë e veriut, por edhe jugun. Aty është edhe gjenerali Phillips si një nga njerzit e mirë ditur të interesave shqiptare dhe ish Guvernator i Shkodrës.

Ky moment i 100 vjetorit është i rëndësishëm edhe për këtë aftësi të madhe të këtyre njerzve të ciulët njohën shumë mirë edhe vitin 1912 dhe sakrificat e përgjithëshme për shpalljen e Pavrësisë së Shqipërisë me 28 Nëntor.