Shqipëria e parë me ngjyra në karikaturë, nga vitet 1910-11.

Europa dhe marrëdhënet e saj me Turqinë dhe Shqipërinë, në karikaturën Bolonjeze.

Humori politik, dhe karikatura e lëvizjeve çlirimtare nga perandoria Turke në vitet 1910-11.

Nga  Besi Bekteshi

Pergjegjesi i Arkivit ne Muzeun Historik Shkoder

Në Muzeun Historik të Shkodrës, janë si materiale të mirë ruajtura edhe disa faqe gazetash të cilat tashmë kanë kaluar 100 vjetorin e krijimit të tyre. Në të vërtetë në Shkodër, edhe në vitet 1910-11, vinin rregullisht disa kopje të ateherë të famshmes “Papagallo” e cila ishte në vitin e saj të 38-të të prodhimit. “Il Papagallo” ka filluar të dalë në vitin 1873 dhe është mbyllur në vitin 1915-të në Bolonja. Ajo konsiderohej e para gazetë me ngjyra, humoristike, politike italiane, dhe dilte çdo të diel në dy gjuhë që tjetra ishte rregullisht frengjisht.  Normalisht që personi i parë me ndjesi politike në karikaturë ishte Augusto Grossi, dhe ishte në dy pjesë si revistë orientale dhe perendimore. Në frengjisht quhej “ Le Perroquet” dhe ka pasur një cilësi dhe përhapje të jashtëzakonshme si në Itali, dhe po ashtu edhe perëndim, por edhe në Ballkan e normalisht në Shqipëri në qytetin e Shkodrës. Nuk ka asnjë dyshim që karikatura politike, dhe cilësia e saj në Itali, ishin të mëdha dhe përdorimi i ngjyrës në një faqe të madhe komplete, përbënte edhe cilësinë e jashtëzakonshme të gazetës në fjalë.  Humori politik, dhe karikatura në atë kohë, zëvëndësonin foton dhe historinë e cila sot shikohet në faqe interneti dhe ndiqet me anën e videove dhe fotove të shumta. Zakonisht në Shkodër kjo gazetë, vinte në ditën e mërkurë dhe qëndronte në duart e asaj “aristokracie shkodrane” e cila ndiqte me vëmëndje edhe shtypin europian. Gazeta shkonte edhe në përfaqësitë e Shkodrës, e cila i kishte më të shumtat në Shqipëri. Në një prej këtyre faqeve humoristike, në karikaturën politike, shikohen një grup përfaqësuesish duke nisur nga ai turk, malazes, grek, italian, serb, anglez dhe rus, që po luten “për Shqipërinë” dhe në fund thirrja përfundon me  “Kërkojmë shumë paqe për Shqipërinë në kor” dhe që në italisht mbaron në “coro...oro...oro.orooooo!!!” Pra mbaron me ar dhe pasuri që të gjithë kërkojnë në Shqipëri. Në një tjetër, shikohet qartë edhe qetësia e turkut, si një plak tashmë, pa fuqi, dhe që në pemën e madhe të perandorisë, kanë hypur të gjithë për të marrë diçka. Janë frutat që të gjithë kërkojnë të marrin, dhe këto fruta, janë të mirat e pasura të deri tanishme të perandorisë, që të gjithë duan të ndajnë. Shikohet një anglez që mbledh në shaminë e tij shumë kokrra, dhe ju jep nga pak edhe të tjerëve, por shikohet edhe një gjerman i inatosur me turkun, që bën sehir dhe gjermanin e mbajnë përkrahësh një francez dhe një spanjoll. Një nga karikaturat më të bukura politike është edhe plazhi i ballkanit, ku duken të ndarë veç “malësorët”, “mirditsit” dhe “shqiptarët”, të cilët kërkojnë të hypin në varkën e “Vëllazërisë” ku janë edhe malaziasit dhe maqedonasit, por edhe boshnjakët e serbët. Shkon ku shkon historia, dhe përsëritet si në ditët e sotme, por pa pjesmarrjen e superfuqisë turke, e cila  aty del me anën e një gruaje e cila shytet, por që është parlamenti i ri turk. Kurse europianët qëndrojnë në rërë, dhe vështrojnë plazhin dhe manovrat e të vegjëlve të ballkanit, në fermentim politik dhe kombëtar. Është pastaj një pjesë e madhe e humorit politik, ku britanikët, italianët, francezët dhe rusët, mbajnë sipër duarve të tyre një shqiptar, dhe ja demostrojnë turkut të vjetër, i cili ju kujton premtimet e tyre. Normalisht në karikaturë, shqiptari është duke qeshur, dhe një malazias po fshin djersët, sepse historia tashmë ka luajtur rrezikshëm. Gjermanët dhe austriakët bëjnë sikur nuk marrin pjesë, por ama janë në një mëndje me kolegët e tyre me shqiptarin sipër duarve. Pastaj një nga karikaturat më të famshme të asaj kohe është edhe ndjekja që të gjithë i bëjnë turkut me anën e kërkesës për reforma dhe modernizim të Turqisë. Në figurë turku është duke vrapuar me peshat e tij të mëdha, dhe të gjithë duke e ndjekur pas. Por aty shikohet edhe shqiptari që heq fesin turk, dhe ka në dorë sipër një flamuri, kapuçin e bardhë të shqiptarëve dhe në flamur shkruhet: Rroftë plisi i bardhë i pavarësisë.  Tashmë bota perendimore, i ka vënë kushte dhe kufij shtetit që nuk mbahet në këmbë, pra shtetit perandori osmanlli. Një vit më përpara, është një karikaturë tjetër tashmë mbi 100 vjeçare, që tregon një shqiptar që me anën e një litari po tërheq në luftë fuqitë perendimore. Tregohen malet ku luftojnë të gjithë dhe kryesisht malësorë dhe shqiptarë, dhe të huajt që në fillim kishin fjalë të mëdha lirie,dhe tani po shkojnë të tërhequr në luftë nga çështja shqiptare. Ky ka qënë edhe një perceptim i kohës dhe karikaturat shërbenin për të krijuar idenë e siatuatës në rajonet e nxehta të luftës. Sjellja e shteteve perendimore, interesat e ndryshme dhe parrullat e kohës janë edhe domethënia e madhe e humorit politik. Por një nga më të bukurat dhe që ka lidhje për kryesisht Shqipërinë, është “ flutura shqiptare” që quhet “Kryengritja shqiptare”. Kjo flutur, po shikohet nga tavolina e madhe e politikës duke u lejuar të vritet nga konstitucioni turk. Aty shikohet të gjithë përfaqësuesit e shteteve të interesuar që bëjnë indiferentin, turqit që po ndajnë copat e perendorisë, pastaj gjermani që bën me dorë “nuk e shikoj dot”, apo anglezët që shikojnë se çfarë po ndodh apo edhe grekët që mbyllin sytë me që shpëtuan vetë. Është koha që gazeta shqetësohet për vonesën dhe menefregizmin europian karshi shqiptarëve dhe kryengritjes së tyre. Një nga më sinjikativet karikatura politike dhe me një mesazh të fortë është sheshi i betejës, ku përballë janë turqit dhe shqiptarët, gati me topat e tyre për zjarr, dhe të huajt europianë në mes. Karikatura tregon britanikun duke ndalur turqit, kurse shqiptari nuk hap dot zjarr, sepse francezët, italianët, rusët, gjermanët dhe austriakët janë përpara tij. Ndërsa në mal, luftëjnë malësorët, mirditsit sikundër i quan edhe gazeta, dhe malazezët. Është një tablo reale e asaj kohe tepër të zhurmshme dhe shesh beteje në truallin shqiptar. Kurse më madhështorja është lëvizjet në pavarësi e shqiptarëve apo Shqipërisë, e cila tregohet si një grua e fuqishme, e cila po shkul me forcë një tra të ngulur të varësisë, nga perandoria turke. Në këtë tablo Turqia paraqitet në kalë, por në rrëzim e sipër, duke tërhequr lidhjet që ka me Malin e Zi dhe Rusia që ka gërshërë për të ndihmuar pikërisht malazezët. Në tablonë e famshme shqiptarët tregohen se po dalin nga vasaliteti turk dhe pavarësia është tashmë çështje kohe.  Një gazetë e tillë e cila trajtonte problemet e kohës në këtë mënyrë është përhapur në mënyrë të zhurmshme në shtresat intelektuale si në Shkodër, por edhe në Malin e Zi. Sidomos në kryqëndrën e politikës shqiptare dhe problemin më të madh të Europës për ndërkombëtarët që ishte pikërisht Shkodra, kjo gazetë kishte dhe suksesin maksimal të saj. Sot kur ka më tepër se 100 vjet të kësaj gazete, shikohen qartë se politikat në përgjithësi janë bërë më të hapura, por ama afërsia e politikës edhe pse jemi në shtete tashmë demokratike, është tepër e madhe.