Historia e 13 infermiereve amerikane ne Shqiperi 1943

Historia e pa trajtuar,  në nëntor 1943 e infermiereve amerikane  në Shqipëri.

Koment-dossier

Besi Bekteshi

Në të gjitha historitë që e lidhin edhe luftën e një populli, por edhe të aktivitetit partizan dhe antifashist me britanikët dhe amerikanët, një nga më interesantet dhe më prekëset është ajo e “13 infermiereve amerikane të ulura jo në destinacion, por në teritorin shqiptar të pushtuar nga gjermanët”.  Është një histori që fillon me 8 nëntor 1943, por e 9-të javëve dhe 800 km të bëra nga grupi i amerikaneve, të raskapitjes dhe ndjekjes, të zbulimit britanik dhe bombardimit gjerman, por dhe ndihmës së partizanëve dhe shqiptarëve për ti shpëtuar këtë infermiere. Kjo histori e botuar në 1999-tën nga Agnes Jensen Mangerich, ka një model të jashtëzakoshëm të përshkrimit të fakteve, por që te ne nuk ka bërë ndonjë zhurmë kaq të madhe për të riparë, dhe më mirë të themi vërtetuar, disa fakte që cilat historia e komunizmit dhe diktaturës, nuk ka dashur ti thotë.  Infermiera Agnes sëbashku me 12 koleget, janë detyruar të ulen në Shqipëri si nga pamundësia dhe furtuna dhe ndjekja e avioneve gjermanë. Por tanimë fillon historia e zbarkimit në teritorin e pushtuar nga gjermanët në Shqipëri si të 13 infermiereve dhe shoqëruesëve të tyre, dhe  normalisht është edhe monitorimi dhe shqetësimi i madh i Presidentit Roosevelt, për jetën e këtyre infermiereve tepër në rrezik.  Ato janë mitraluar nga avionët gjermanë në kërkim, të cilët kanë bombarduar posaçërisht për to. Po ashtu edhe tentativat për një “urë ajrore shpëtimi”, e cila është kuptuar nga gjermanët dhe nuk ka mundur të kryhet.  Infermieret kanë qënë në një kohë të ftohët dhe me shumë pak ushqim, dhe në kushtet e jashtëzakonshme të luftës, duke kaluar maleve për të shpëtuar dhe të ndihmuar nga shqiptarët dhe partizanët. Libri i Agnes, që tregon historinë e famshme dhe jo shumë të njohur për shqiptarët dhe që  infermieria Anges e ka shkruar në mënyrë respektuese për shqiptarët, është një histori aventure dhe heroizmi të përbashkët që ka pasur një fund të mirë me largimin nga Shqipëria të infermiereve.  Bujaria e shqiptarëve për të shpëtuar amerikanët nga ndjekja e pushtuesve është një diçka tepër sinjikative në librin e Agnes. Trajtimi i vështirësisë në ndjekje nga gjermanët, një vënd në kaos lufte dhe kulture të pa njohur, e bëjnë këtë libër një model që tregon në fakt edhe Shqipërinë në sytë e të huajve. Nuk është vetëm një pjesë e aventurës dhe heroizmit të gruas amerikane, por edhe të një miqësie me njerzit e vëndit që ndihmojnë vazhdimisht. Kurrajo e amerikaneve është në libër, mbas asaj të shqiptarëve për të ndihmuar dhe po ashtu për ti ballë luftës në përgjithësi. Libri është një teatër lufte shumë pak i trajtuar nga historianografia jo vetëm e jona. Po, i mungon edhe botës një diçka e tillë. Nuk e kanë pasur mëndjen të huajt të një aventurë heroike e tillë, dhe diktatura në Shqipëri nuk e ka përmëndur duke e fshehur nga të gjithë. Tashmë libri është në anglisht i gjithi në rrjete sociale, por vëmëndja e jonë nuk ka qënë aspak në këtë drejtim, për të pasur edhe një aspekt tjetër lidhjeje dhe respekti jo vetëm me SHBA-të,  por edhe me britanikët që me forcat e tyre të inteligjencës u bënë shkak që infermieret të kalonin më në fund në zonën e tyre të sigurtë.

Normalisht që britanikët kishin lidhjet më të forta si me patizanët, ballistët dhe legalistët në Shqipëri. Misionet e tyre ishin në të gjitha pikat e rezistencës shqiptare dhe veprimtaria e tyre ishte fondamentale për shpëtimin e amerikaneve, të cilat po vuanin në malet e Shqipërisë.

Nuk kanë dashur ta bëjnë të ditur këtë histori, nuk i kanë dhënë vlerësim, nuk e kanë bërë të bujshme dhe për një diçka të tillë ka shërbyer edhe “lufta e ftohtë”, por tani kjo histori është një diçka e mrekullueshme të dihet dhe do të ishte skenari më i bukur për një film.

“Ikja nga Shqipëria” e infermiereve është një histori e patreguar, por e mrekullueshme, e cila i ka shoqet e rralla për nga drame dhe pjesmarrja në të. Kjo histori në ditët e sotme i duhet shtuar shumë e shumë historive të cilat përbëjnë të vërtetën e luftës së dytë botërore. Pra, duhet vendosur në vëndin e saj të merituar edhe nga ne. Ja vlen të rishikojmë historinë, por është akoma më e rëndësishme të zbulojmë atë histori që nuk është dhënë fare, nuk është përmëndur respektivisht dhe drejtësisht. Historia e mësipërme është një nga të tillat, dhe e kalon për nga drame dhe rëndësia shumë e shumë ndonjë histori, që “na e kanë treguar përditë” dhe që ndoshta nuk ka ndodhur kurrë.